Es-Samed

 ْ ص َمد ّ الَ , Allah’ın yüce isimlerinden biridir. Aslen kastetmek, yönelmek manalarına gelir. Bir işte kendisine yönelinen, müracaat edilen, dayanılandır.i Arapçada tek gövdeli, dev cüsseli kayalara ve kendisine başvurulduğunda işleri halleden liderlere de samed denir.ii
   Bazı kaynaklarda Samed kelimesinin fonetik olarak milattan önceki yıllarda Akatlar ve Kenanlıların dilinde kullanılmış olan ve güneş tanrısı, tanrıçası manalarına gelen şamaş ve şapaş ile benzediği belirtilir.iii
  Samet; sonsuz dayanak iv, mutlak v , her şeyin yaratıcısı vi, sonsuz vii, yüksek viii, acıkmayan ve susamayan ix, dolu olan ve boş olmayan x , efendi ve reis (seyyid) xi manalarını taşır. Üzerinde kimsenin olmadığı ve kendisi olmadan hiçbir işin tamamlanamadığı kişi, kendisinden başkasına ihtiyacı olmayan ama başkalarının her hallerinde muhtaç olduğu kişi, tüm ihtiyaçlarda kendisine yönelinendir.
  Ebu Hureyre (r.a) samediyeti “her şeyden müstağni, her şey ona muhtaç” , Cafer-i Sadık “galib-i gayri mağlup”, Husayn bin Fudayl “dilediğini yapan ve dilediği gibi hükmeden”, İbni Sina ise “mutlak zenginlik sahibi olup zatında tebeddül ve tagayyüre uğramayan” şeklinde tariflemiştir.
   İbni Abbas’tan Beyhaki aracılığıyla gelen rivayette Samet; istiğnada, reislikte mükemmel, hüküm ve kararları tartışmasız uygulanandır. İbni Arabi’den rivayetle ise Samet; tek bir şeyden yapılmış sade şey demektir. Yani parçalara ayrılmayandır.
 Her türlü ihtiyaç, çokluk, sınır, eksiklik, boşluk kavramından münezzeh demektir.xii Bazı şii kaynaklarında uyumayan, hiçbirşeyin kendisine gizli kalmadığı anlamları da verilmiştir.xiii
    Samed ismi Kuranı Kerim’de İhlas suresinde geçer. Bu sure bir rivayete göre müşriklerin Peygamber Efendimiz aleyhissalatuvesselama gelerek “bize Rabbini vasfet. Nasıl bir varlıktır bize öğret” demeleri üzerine, diğer rivayete göre ise müşriklerin “Mahlukatı Allah yarattı diyorsun, peki Allah’ı kim yarattı?” sorusu üzerine inzal olmuştur. Böyle tevhide ve marifetin esasına, özüne, bir bakıma kilit noktasına dair suallere cevap olarak nazil olan kısa bir surede bu ismin geçmesi ve surenin içinde tefsir edilmesi oldukça manidardır. Esma-i hüsnadan bu isim ihlas suresinde ikinci ayette geçer. Bir önceki ayetteki Ehad isminin aksine Samed’den önce Lam-ı tarif kullanılmıştır , çünkü samed kelimesi daha önce de bahsedildiği üzere başka bazı varlıklar için de kullanılagelmiştir. Böylece asıl, mutlak manada Samed’in sadece Cenab-ı Hakk olduğu bize öğretilmiştir. Hadiste belirtildiği üzere Samed, doğurmamış ve doğrulmamıştır demektir. Ve bazı alimlerin belirttiği üzere “O’nun bir benzeri yoktur” ayeti de Samed ismini açıklar, dolayısıyla bu isim bulunduğu sure içinde tefsir edilmiştir. Samed ismi Zati sıfatlardan Kıyam bi-nefsihi’yi doğrudan, suredeki diğer ayetler ise yine Samet’le de alakalı olarak diğer 5 zati sıfatı ispatlamıştır.xiv
i Hattabi , isfehani (Müfredat)
ii Mustafa İslamoğlu
iii http://tr.wikipedia.org/wiki/Samed_(%C4%B0slam)
iv Arberry, Saheeh international
v Muhammed Sarwar, Yusuf Ali
vi Lexicon by Edward William Lane
vii lexicon
viiiLexicon
ix Lexicon, İbni Abbas tefsiri, Mustafa islamoğlu
x lexicon
xi İsfehani, Müfredat ; lexicon
 xii Ahmet Hulusi
xiii Muhammed Bakır, Biharul envar
xiv Tefsirde taberi, tabatabai, beydavi, M.Ali Kaya’dan faydalanılmıştır